Ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες, όμορφες ιδέες αλλά και πολλές ελλείψεις και παρωχημένες αντιλήψεις για την προστασία των πολιτών από ατυχήματα και καταστροφές στην καθημερινότητα.
Και το φετινό όπως και το αντίστοιχο Συνέδριο του 2014 στη Ρόδο στηρίχτηκε στην αρχή σύμφωνα με την οποία το τρίγωνο της γνώσης -εκπαίδευση, έρευνα και καινοτομία- παράγει χρήσιμες λύσεις που μπορούν να τεθούν στην υπηρεσία της αντιμετώπισης ατυχημάτων και καταστροφών. Δυστυχώς όμως, οι καινοτομίες από τα ανώτατα και τα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα δεν φτάνουν σχεδόν ποτέ στο πεδίο, είτε γιατί δεν συνοδεύονται από σαφές επιχειρηματικό μοντέλο είτε γιατί η γενίκευση της εφαρμογής τους είναι αδύνατη αφού δεν διατίθενται τα απαραίτητα κονδύλια από τις αρμόδιες για την προστασία του πολίτη υπηρεσίες.
Συχνά μάλιστα, οι εν λόγω υπηρεσίες επιμένουν σε λύσεις που έχουν αποδειχτεί αναποτελεσματικές στο παρελθόν. Πάρτε για παράδειγμα τις πινακίδες των χώρων συγκέντρωσης του κόσμου σε περίπτωση σεισμού. Τα Χανιά είχαν πρωτοπορήσει πριν από λίγα χρόνια στην εγκατάσταση τέτοιων πινακίδων σε πολλά σημεία της πόλης. Όμως, οι πινακίδες αυτές έγιναν στόχος γκράφιτι και αυτοκόλλητων διαφημιστικών για κλειδαράδες, αποχετεύσεις, λογιστές, υδραυλικούς και ηλεκτρολόγους…
Θα περίμενε κανείς ότι οι αρμόδιες αρχές θα καταλάβαιναν ότι δεν θα έπρεπε να ξαναπετάξουν λεφτά για νέες πινακίδες αλλά να σκεφτούν άλλους τρόπους για την ενημέρωση του πληθυσμού. Πριν από τρία χρόνια είχαμε προτείνει από αυτήν εδώ τη στήλη έναν αποτελεσματικότερο τρόπο για να προστατευθούν οι πολίτες όχι μόνο σε περίπτωση σεισμού αλλά και από άλλα ατυχήματα και καταστροφές. Στηριζόταν στην αυτοοργάνωση σε επίπεδο πολυκατοικίας και γειτονιάς με έναν υπεύθυνο εθελοντή ο οποίος, αφού εκπαιδευόταν από τις αρμόδιες υπηρεσίες, θα αναλάμβανε να ενημερώσει τους πολίτες για το πώς θα πρέπει να ενεργήσουν πριν και κατά τη διάρκεια σεισμού αλλά και άλλων καταστροφών. Έτσι θα αξιοποιούνταν παραγωγικότερα και οι πολυάριθμες εθελοντικές ομάδες που δραστηριοποιούνται σε ολόκληρη την Κρήτη και ειδικότερα στο νομαρχιακό διαμέρισμα Χανίων.
Ένα άλλο πράγμα που έμαθα στο Συνέδριο ήταν οι αξιόλογες προσπάθειες που κάνει ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας για να ενημερώσει τους Δήμους και τα σχολεία σχετικά με την αντιμετώπιση των σεισμών. Μάλιστα, παρουσιάστηκε και μια πρωτότυπη άσκηση που έγινε πριν λίγο καιρό στη Χίο όπου με έκπληξη διαπίστωσα την εμπλοκή όλων των φορέων – ακόμη και των μέσων ενημέρωσης – σε όλα τα στάδια της άσκησης.
Είναι πράγματα που τα γράφουμε εδώ και καιρό σε αυτή τη στήλη και τα κηρύττουμε σε κάθε ευκαιρία σε ημερίδες, παρουσιάσεις και συζητήσεις. Και χαιρόμαστε ιδιαίτερα όταν τα βλέπουμε να εφαρμόζονται και στην πράξη. Είναι κρίμα όμως που πολλοί υπεύθυνοι πολιτικής προστασίας των δήμων της Κρήτης δεν αφιέρωσαν λίγο χρόνο για να παρακολουθήσουν το Συνέδριο και να αποκομίσουν χρήσιμες πληροφορίες και ιδέες για την καλύτερη προστασία των πολιτών…
Το πρόβλημα των επικοινωνιών έκτακτης τέθηκε επίσης επιτακτικά. Η έλλειψη ενός ενοποιημένου συστήματος διοίκησης, ελέγχου, συντονισμού, επικοινωνιών και πληροφόρησης (πρόκειται για το περίφημο C4I) εξαναγκάζει τον κόσμο της πολιτικής προστασίας να προσφεύγει σε λύσεις ανάγκης. Η χρησιμοποίηση της, εδώ και καιρό ξεπερασμένης, τεχνολογίας Tetra είναι σίγουρα μια λύση που εξασφαλίζει τουλάχιστον το απόρρητο των επικοινωνιών. Όμως δεν καλύπτει ανάγκες όπως η μετάδοση εικόνων, χαρτών και άλλων ψηφιακών πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο.
Έτσι, επιστρατεύονται σύγχρονες εφαρμογές για έξυπνα κινητά τηλέφωνα οι οποίες όμως δεν εντάσσονται σε ένα γενικό και τυποποιημένο σύστημα αλλά αποτελούν τοπικές πρωτοβουλίες, αξιέπαινες σίγουρα αλλά που ίσως να μην λειτουργήσουν σε περίπτωση καταστροφής όταν π.χ. τα δίκτυα της κινητής τηλεφωνίας θα είναι υπερφορτωμένα ή εκτός λειτουργίας. Επιπλέον, οι εν λόγω εφαρμογές ενδέχεται να αποτελέσουν στόχο κακόβουλου λογισμικού με στόχο να υποθηκευθεί η ασφάλεια και η αξιοπιστία των μεταδιδόμενων πληροφοριών στο πλαίσιο οργανωμένων κυβερνοεπιθέσεων παραπλάνησης αρχών και κοινού.
Το συνέδριο ήταν σαφώς επικεντρωμένο στις μεγάλες καταστροφές και ιδιαίτερα στον σεισμικό κίνδυνο, που όμως δεν επιβαρύνουν τόσο την καθημερινότητα όσο άλλες απειλές όπως το κάπνισμα, οι διατροφικές συνήθειες, οι συμπεριφορές μας στο δρόμο, στο σπίτι, στην ψυχαγωγία. Δεν υποστηρίζει κανείς βέβαια ότι δεν θα πρέπει να ασχολούμεθα με τις μεγάλες καταστροφές όπως οι σεισμοί, οι πλημμύρες, οι δασικές πυρκαγιές, η κλιματική αλλαγή. Ιδίως, όταν οι καταστροφές αυτές δημιουργούν λίγα θύματα αλλά μεγάλες οικονομικές ζημιές. Όμως, ακόμη και γι’ αυτές τις καταστροφές θα πρέπει να εστιαστούμε στην πρόληψη επηρεάζοντας τις ανθρώπινες συμπεριφορές – πως και που κτίζουμε τα σπίτια μας, πως οδηγούμε, πως διασκεδάζουμε, αν καθαρίζουμε τα ξερόχορτα και αν ανάβουμε φωτιές κατά την περίοδο που αυτό απαγορεύεται.
Το θετικότερο στοιχείο του Συνεδρίου πάντως, είναι ότι ορισμένοι αρμόδιοι αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι πρέπει να δικτυωθούν για να μάθουν από την ακαδημαϊκή κοινότητα γενικότερα αλλά και από τους συναδέλφους τους, ιδιαίτερα τους παλαιότερους που διαθέτουν πολύχρονη εμπειρία.
Ένας από αυτούς, ο φίλος Κώστας Κοκολάκης, επί σειρά ετών υπεύθυνος πολιτικής προστασίας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και της αποκεντρωμένης διοίκησης Μακεδονίας – Θράκης, παρουσίασε γεγονότα από την πολύχρονη εμπειρία του που καταδεικνύουν ότι έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να κάνουμε για να πούμε ότι ως χώρα έχουμε οργανωθεί αποτελεσματικά στον τομέα της πολιτικής προστασίας. Αλληλεπικαλυπτόμενες και αντικρουόμενες αρμοδιότητες με βάση τους ισχύοντες νόμους, υποστελέχωση υπηρεσιών, έλλειψη εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα, προσωπικές στρατηγικές και πολλά άλλα επιτείνουν τους κινδύνους και δυσχεραίνουν το συντονισμό του έργου της επέμβασης και της αντιμετώπισης πυρκαγιών, σεισμών και άλλων μεγάλων καταστροφών.
Το επόμενο συνέδριο θα γίνει τον Ιούνιο του 2016 στην Αλεξανδρούπολη και το μεθεπόμενο το 2017 στην Αθήνα…