Από τον 20ό αιώνα έχει ξεκινήσει και εντείνεται σήμερα, στο πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα, η αντίληψη ότι η επιστημονική γνώση και η τεχνολογία θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή. Η τεχνολογία έχει πλέον αλλάξει άρδην τα δεδομένα, αρκεί να σκεφθούμε το παράδειγμα των «κινητών τηλεφώνων» που είναι πλέον σήμερα μικροϋπολογιστές. Με το τηλέφωνό μας μπορούμε, εκτός από το να επικοινωνούμε, να ταξιδεύουμε, να πληρώνουμε, να συνδεόμαστε με τα κοινωνικά δίκτυα κ.λπ.
Στις φυσικές καταστροφές μια άλλη τεχνολογία αιχμής η οποία ανοίγει νέους ορίζοντες είναι αυτή των συστημάτων μη επανδρωμένων αεροσκαφών (ΣμηΕΑ) ή UAV. Η τεχνολογία των ΣμηΕΑ, πριν από περίπου δέκα χρόνια, ξεκίνησε ως χόμπι αλλά εξελίχθηκε με άλματα.
Στο άρθρο αυτό θα παρατεθεί η καινοτόμος σημασία των ΣμηΕΑ στην αντιμετώπιση μίας φυσικής καταστροφής όπως οι κατολισθήσεις.
Σήμερα τα ΣμηΕΑ χρησιμοποιούν πολύ-φασματικές κάμερες και ισχυρότατες φωτογραφικές μηχανές, χρειάζονται μειωμένο προσωπικό εδάφους, έχουν μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και παράγουν σπουδαία δεδομένα.
Επιπλέον τα ΣμηΕΑ φθάνουν σε περιοχές φυσικών καταστροφών όπου το προσωπικό εδάφους αδυνατεί να φτάσει με ασφάλεια. Οι καινοτόμες εφαρμογές των ΣμηΕΑ απέδειξαν ότι αποτυπώσεις που με συμβατικές μεθόδους χρειάζονταν μια εβδομάδα με ένα ΣμηΕΑ επιτυγχάνονται με ίση ακρίβεια σε λιγότερο από μια μέρα με υποδεκαπλάσιο κόστος εφαρμογής. Εάν αρχίσει κάποιος να απαριθμεί ανάλογα παραδείγματα υπάρχουν πολλά και θα χρειασθεί ενδεχομένως ένα πολυσέλιδο βιβλίο για να καλυφθεί το εύρος των εφαρμογών.
Τα ΣμηΕΑ πετούν κάτω από τα σύννεφα, με χαμηλή ταχύτητα και αποτυπώνουν μεγάλες εκτάσεις σε μικρό χρόνο. Αυτή η δυνατότητα από μόνη της πέτυχε για τις γεωλογικής προέλευσης φυσικές καταστροφές τεράστια οικονομία χρόνου και πόρων, αντικειμενική παρατήρηση φαινομένων κάτι που στο παρελθόν ήταν αδύνατο να γίνει.
Η ακρίβεια κατά την πτήση και οι ισχυρές κάμερες παράγουν πλέον δεδομένα που μπορούμε να τα επεξεργαστούμε σε υπολογιστές και να παραγάγουμε χάρτες, υψηλής ακρίβειας, για παράδειγμα σε μια περιοχή κατολίσθησης (εικόνα). Αυτή η διαδικασία (χαρτογράφηση κατολίσθησης) μπορεί να επαναλαμβάνεται όσο συχνά κρίνεται απαραίτητο π.χ. δύο φορές το μήνα ώστε να παρατηρούμε την εξέλιξη της κατολίσθησης. Κάτι τέτοιο στο παρελθόν ήταν αδιανόητο λόγω υψηλού κόστους. Αν σε αυτούς τους χάρτες θέλουμε να μετράμε μεταβολές με ακρίβεια της τάξης του εκατοστού τότε μια δεύτερη τεχνολογία έρχεται ως αρωγός.
Πρόκειται για τα δίκτυα GPS-GNSS (δίκτυα Παγκόσμιου Συστήματος Δορυφορικού Εντοπισμού Θέσης). Δηλαδή τα γνωστά σε όλους μας GPS που πλέον υπάρχουν σε κινητά τηλέφωνα, φωτογραφικές μηχανές, tablet κ.λπ.
Ο συνδυασμός των δύο αυτών τεχνολογιών δίνει μια μεθοδολογία η οποία συνδυάζει μικρό κόστος, ταχύτητα υλοποίησής της και πολύ μεγάλη ακρίβεια μετρήσεων. Έτσι σε ένα κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς και οι προκλήσεις είναι σημαντικές ο συνδυασμός των ΣμηΕΑ και των δικτύων GPS-GNSS αποτελεί μια μεθοδολογία επιστημονικά ευέλικτη, καινοτόμα και εξαιρετικής ακρίβειας. Που μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί αυτή η καινοτομία; Ασφαλώς σε κατολισθήσεις, ή σε περιοχές που παρουσιάζουν ερπυσμό δηλαδή κινούνται με αργό ρυθμό σε περίοδο πολλών ετών κλπ. Το μικρό κόστος εφαρμογής και το ελάχιστο περιβαλλοντικό αποτύπωμα αποτελούν συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις παραδοσιακές τεχνικές.
Άρθρο των κ.κ. Ιωάννη Κουκουβέλα και Κώστα Νικολακόπουλου*
*Οι Ιωάννης Κουκουβέλας και Κώστας Νικολακόπουλος είναι καθηγητές Τμήματος Γεωλογίας Πανεπιστημίου Πατρών.